TRẦN XUÂN SOẠN (1849-1923)

Trần Xuân Soạn, quê làng Thọ Hạc, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa (nay là xã Đông Thọ, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Ông là tướng nhà Nguyễn trong lịch sử Việt Nam, cùng tướng Tôn Thất Thuyết đánh Pháp đóng ở đồn Mang Cá trong trận Kinh thành Huế. Sau khi thất bại, ông lãnh nhiệm vụ tổ chức phong trào Cần vương kháng Pháp ở Thanh Hóa.

Xuất thân nông dân nghèo, tòng quân thay cho con một hào phú trong làng để lấy tiền nuôi gia đình, lập nhiều chiến công nên được Tôn Thất Thuyết tin dùng, phong Vệ úy lãnh binh, Phó đề đốc, trực tiếp chỉ huy đội “Phấn nghĩa quân” do Tôn Thất Thuyết lập đầu năm 1884. Khi vua Hàm Nghi lên ngôi (1885), ông được điều về kinh đô, lãnh chức Chưởng vệ. Sau khi kinh thành thất thủ (5/7/1885), ông hộ giá vua Hàm Nghi ra Sơn phòng (Quảng Trị). Tại đây, vua Hàm Nghi đã ban chiếu Cần Vương, kêu gọi văn thân, sĩ phu và người dân cùng nhau chống Pháp. Trần Xuân Soạn cùng Phạm Bành, Đinh Công Tráng xây dựng căn cứ Ba Đình (Thanh Hóa), trực tiếp chỉ huy cánh quân ở Quảng Hóa (thuộc huyện Vĩnh Lộc) để hỗ trợ các căn cứ Ba Đình, Mã Cao kháng chiến. Đầu năm 1887, căn cứ Ba Đình và Mã Cao thất thủ, ông rút về Nghệ An, tham gia cuộc khởi nghĩa do Nguyễn Xuân Ôn lãnh đạo. Đêm 25/5/1887, khi Nguyễn Xuân Ôn sa vào tay giặc, Trần Xuân Soạn trở lại Thanh Hóa, tổ chức lại lực lượng kháng Pháp tại châu Quan Hóa (nay là huyện Bá Thước). Thấy Trần Xuân Soạn cứng cỏi, gan dạ, quân Pháp đào mồ lấy cốt cha ông thiêu hủy ở giữa đường, cốt để lung lạc ông ra hàng, nhưng không thành công.

Ít lâu sau, ông sang Long Châu (Trung Quốc) gặp Tôn Thất Thuyết để bàn chuyện xin viện trợ và tổ chức lại lực lượng, nhưng rồi bị mắc kẹt luôn ở bên đó. Ở Long Châu, được sự giúp đỡ của một số sĩ phu Hoa Nam, ông đã tổ chức được mấy toán quân, và nhiều lần về hoạt động ở biên giới. Năm Quý Hợi (1923), Trần Xuân Soạn mất tại Long Châu, thọ 74 tuổi.