Quy định mới về tái hoà nhập cộng đồng đối với phạm nhân, người chấp hành xong án tù
Nghị định số 49/2020/NĐ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ quy định chi tiết Luật Thi hành án hình sự về tái hòa nhập cộng đồng, có hiệu lực thi hành từ ngày 15/6/2020 và thay thế Nghị định số 80/2011/NĐ-CP ngày 16/9/2011 của Chính phủ.
Nghị định có 05 Chương và 29 điều quy định cụ thể các biện pháp chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng cho phạm nhân, các biện pháp bảo đảm tái hòa nhập cộng đồng đối với người chấp hành xong hình phạt tù (gọi chung là các biện pháp bảo đảm tái hòa nhập cộng đồng). So với Nghị định số 80, Nghị định 49 giảm 04 điều nhưng hầu hết các điều khoản đều được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Một số điểm mới đáng chú ý tại Nghị định 49/2020/NĐ-CP như sau:
1. Bổ sung đối tượng áp dụng biện pháp chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng: Các biện pháp này được thực hiện với đối tượng tha tù trước thời hạn có điều kiện tại các cơ sở giam giữ phạm nhân; người chấp hành xong hình phạt tù là người nước ngoài và người không có quốc tịch thường trú tại Việt Nam (Nghị định 80 không áp dụng cho đối tượng này).
2. Kinh phí đảm bảo việc thực hiện tái hòa nhập: Sau khi phạm nhân chấp hành xong án phạt tù, được đặc xá, tha tù trước thời hạn có điều kiện trước khi trở về nơi cư trú được cấp kinh phí bảo đảm cho việc thực hiện tái hòa nhập cộng đồng.
Ngoài kinh phí nhà nước, qũy hòa nhập cộng đồng của trại giam thì Nghị định quy định Nhà nước khuyến khích các cơ quan, tổ chức thành lập các quỹ theo quy định của pháp luật để hỗ trợ các hoạt động tái hòa nhập cộng đồng và giúp đỡ người chấp hành xong hình phạt tù vay vốn học nghề, tạo việc làm, ổn định cuộc sống.
Quy định rõ hơn việc các cơ quan, tổ chức, cá nhân trực tiếp thực hiện các biện pháp bảo đảm tái hòa nhập cộng đồng được tiếp nhận tiền, ngoại tệ, hiện vật, giấy tờ có giá, tài sản phi vật chất, các quyền tài sản khác từ nguồn đóng góp tự nguyện của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước để sử dụng cho các hoạt động tái hòa nhập cộng đồng phù hợp với quy định của pháp luật (khoản 3 Điều 4).
3. Chương II của Nghị định quy định về các biện pháp chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng cho phạm nhân cụ thể, chi tiết hơn so với Nghị định số 80.
Trong khoảng thời gian 02 tháng trước khi phạm nhân chấp hành xong án phạt tù hoặc sau khi có kết quả thẩm định nhất trí đề nghị đặc xá, tha tù trước thời hạn có điều kiện của cơ quan có thẩm quyền, các cơ sở giam giữ phạm nhân tổ chức tư vấn tâm lý, hỗ trợ các thủ tục pháp lý cho phạm nhân.
Quy định chi tiết những kiến thức cung cấp cho phạm nhân trong quá trình tư vấn tâm lý nhằm định hướng và nâng cao khả năng tự giải quyết những khó khăn, vướng mắc gặp phải trong quá trình tái hòa nhập cộng đồng: Tư vấn tình cảm, hôn nhân, gia đình, sức khỏe; phòng, chống ma túy, HIV/AIDS và các tệ nạn xã hội; tư vấn xóa bỏ mặc cảm, tự ti; xây dựng ý chí, niềm tin, khả năng ứng phó, giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình tái hòa nhập cộng đồng; Tư vấn về lao động, việc làm, sử dụng các ngành nghề đã được học, bảo hiểm xã hội và các vấn đề khác có liên quan và hỗ trợ các thủ tục pháp lý (đăng ký cư trú; đăng ký hộ tịch; cấp căn cước công dân; vay vốn, đăng ký kinh doanh, ký kết hợp đồng lao động và các thủ tục hành chính khác theo quy định của pháp luật). Nghị định bổ sung về việc mời cán bộ ngoài lực lượng Công an đến tư vấn, hỗ trợ các thủ tục pháp lý cho phạm nhân (khoản 5 Điều 5).
Định hướng nghề nghiệp, nâng cao khả năng tìm kiếm việc làm cho phạm nhân: Các cơ sở giam giữ có trách nhiệm phối hợp với các Trung tâm dịch vụ việc làm cung cấp thông tin thị trường lao động, tư vấn, định hướng nghề nghiệp, giới thiệu việc làm cho phạm nhân. Phạm nhân là người dưới 18 tuổi được ưu tiên đào tạo nghề, nâng cao tay nghề để có điều kiện thuận lợi tái hòa nhập cộng đồng. Nghị định 80 quy định các cơ sở giam giữ có trách nhiệm tìm kiếm việc làm cho phạm nhân chấp hành xong án, Nghị định 49 quy định cụ thể hơn về trách nhiệm tư vấn, định hướng nghề nghiệp, giới thiệu việc làm cho phạm nhân.
Căn cứ vào khả năng, nhu cầu của phạm nhân… ba tháng trước khi phạm nhân chấp hành xong án phạt tù, các cơ sở giam giữ lập kế hoạch tổ chức đào tạo nghề, bồi dưỡng nâng cao tay nghề, cấp chứng chỉ nghề cho phạm nhân. Đáng chú ý, người chấp hành xong án phạt tù khi tham gia đào tạo nghề nghiệp, trình độ cao đẳng, trung cấp, sơ cấp, dưới 03 tháng được miễn, giảm học phí, hưởng chính sách nội trú, được hỗ trợ chi phí đào tạo, tiền ăn và tiền đi lại nếu thuộc đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ đào tạo nghề nghiệp theo quy định của pháp luật hiện hành. Nghị định 80 chỉ quy định các trại giam, trại tạm giam tổ chức bồi dưỡng nâng cao tay nghề và tổ chức dạy những nghề phổ thông, đơn giản cho người chưa có nghề, không quy định thời gian dạy nghề trước khi chấp hành xong bản án.
Bổ sung trường hợp phạm nhân không có nơi nương tựa, không xác định được nơi sẽ về cư trú sau khi chấp hành xong án phạt tù và thuộc diện đối tượng được chăm sóc, nuôi dưỡng tại cơ sở bảo trợ xã hội thì các cơ sở giam giữ phạm nhân đề nghị Ủy ban nhân dân cấp xã và cơ quan Lao động - Thương binh và Xã hội địa phương nơi phạm nhân chấp hành án phối hợp làm thủ tục tiếp nhận phạm nhân vào cơ sở bảo trợ xã hội của địa phương ngay sau khi họ chấp hành xong án phạt tù.
4. Quy định rõ hơn trách nhiệm của các bộ, cơ quan ngang bộ, UBND các cấp trong thực hiện Nghị định, theo đó, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm chỉ đạo thực hiện các biện pháp bảo đảm tái hòa nhập cộng đồng, phòng, chống tái phạm tội và vi phạm pháp luật. Ngoài quy định phải bố trí ngân sách còn quy định bổ sung trách nhiệm xem xét quyết định các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề nghiệp, cho vay ưu đãi đối với người chấp hành xong hình phạt tù để tạo việc làm và có chính sách phù hợp để khuyến khích cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc tạo điều kiện để người chấp hành xong hình phạt tù có điều kiện học nghề, tìm việc làm, ổn định cuộc sống, hòa nhập cộng đồng./.
