PHÙNG KHẮC KHOAN (1528 – 1613)

Danh sĩ đời Lê Thế Tông, hiệu là Nghi Trai, tự Hoằng Phú, sinh năm 1528, tại Phùng Xá, Thạch Thất, Sơn Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông là vừa là anh em cùng mẹ khác cha, vừa là học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Khoảng năm 1550, ông vào Thanh Hóa theo nhà Lê, được cử làm quan Lễ khoa cấp sự trung. Năm Canh Thìn (1580) đời vua Lê Thế Tông, ông đỗ Hoàng giáp lúc 53 tuổi. Từng giữ các chức quan Thượng thư Bộ Hộ, Bộ Công kiêm Quốc tử giám tế tửu, tước Mai quận công.

Năm 1597, ông làm Chánh sứ sang triều Minh, được vua quan nhà Minh nể trọng, gọi ông là "Phùng Kỳ lão", coi như bậc Trạng nguyên. Trên đường đi sứ về, đoàn sứ giả có dịp thăm nhiều xưởng dệt tơ. Phùng Khắc Khoan để ý quan sát và ghi chép kỹ lưỡng kỹ thuật của họ. Trở về nước, ông đã phổ biến cách dệt tơ cho vùng quê Kẻ Bùng, từ đó nơi đây có nghề sản xuất tơ lụa và nổi tiếng. Ông là người duy nhất đỗ tiến sĩ mà được nhân dân tôn xưng là Trạng - Trạng Bùng, lập đền thờ ông. Ông còn đem một số hạt giống mới như ngô và vừng về gieo trồng ở vùng sông Đáy, sau này phổ biến rộng ra nhiều nơi.

Phùng Khắc Khoan là một tác giả lớn trong thế kỷ XVI, XVII. Thơ văn Nôm có Ngư phủ nhập đào nguyên, hiện còn lưu lại Ca khúc Lâm tuyền văn. Thơ chữ Hán có Ngôn chí thi tập, Mai Lĩnh sứ họa thi tập…Ông mất năm 1613, được được truy tặng chức Thái phó và được phong làm Phúc thần.