HOÀNG HOA THÁM (1858-1913)

HOÀNG HOA THÁM (1858-1913), ông quê ở Làng Dị Chế, huyện Tuyên Lữ, tỉnh Hưng Yên, nay là Hải Hưng. Ông là một nhà yêu nước kiệt xuất, từng tham gia chống Pháp trong hàng ngũ nghĩa quân Nguyễn Đình Kinh (Cai Kinh). Sau khi Cai Kinh chết, ông tách ra hoạt động riêng và trở thành thủ lĩnh của phong trào nông dân Yên Thế chống thực dân Pháp kéo dài gần 30 năm. Năm 1890, nghĩa quân Đề Thám đã xây dựng một hệ thống công sự vững chắc ở thung lũng Hố Chuối. Ông cùng với trên dưới 100 nghĩa quân đã đánh bại 3 cuộc tấn công của địch. Năm 1892, ông đánh nhiều trận khác gây cho địch nhiều tổn thất nặng nề. Thất bại trong âm mưu tiêu diệt nhanh nghĩa quân, giặc Pháp đã 2 lần giảng hòa với Đề Thám. Trong gần 12 năm tạm hòa hoãn, thực dân Pháp tìm mọi cách để hạ uy tín của ông, thủ tiêu ông, nhưng ông cảnh giác sẵn sàng chiến đấu khi thực dân Pháp bội ước phản công. Năm 1909 Pháp dồn lực lượng về Yên Thế bao vây ông, bà Ba Cẩn (vợ 3 của ông) bị bắt, nhiều nghĩa quân khác lần lượt hy sinh. Năm 1913 ông bị bọn tay sai Pháp sát hại.