Đổi mới sáng tạo trong giảng dạy – cơ hội và thách thức trong thời kỳ chuyển đổi số
Trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế diễn ra ngày càng sâu rộng, giáo dục đang đứng trước cơ hội lớn, song cũng đối diện nhiều thách thức đòi hỏi sự thích ứng mạnh mẽ. Đổi mới sáng tạo không còn là khẩu hiệu, càng không phải là trào lưu mang tính thời điểm; đó là con đường tất yếu để mỗi giáo viên tự làm mới mình, để học sinh được học tập trong một môi trường hiện đại, nhân văn và mở rộng hơn trước.
Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã xác định đổi mới giáo dục là nhiệm vụ chiến lược, được thể chế hóa bằng hệ thống văn bản quan trọng từ Trung ương đến địa phương. Nghị quyết 71-NQ/TW, ngày 22/8/2025 , Kết luận 91-KL/TW, ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị hay nền tảng xuyên suốt từ Nghị quyết 29-NQ/TW năm 2013 đều khẳng định tinh thần “đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục, phát huy tính tích cực, tự giác, sáng tạo của người học; coi trọng dạy người, dạy chữ và dạy nghề.”
Cùng với đó, Luật Giáo dục 2019, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và các thông tư đổi mới đánh giá học sinh đều hướng tới việc phát triển phẩm chất, năng lực, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và đổi mới phương pháp dạy học. Riêng tại tỉnh Đắk Lắk và phường Buôn Hồ, nhiều văn bản chỉ đạo về chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ và AI trong giảng dạy đã được ban hành, góp phần tạo điều kiện để đổi mới đi vào thực tiễn.
Một tiết học Tóan ở trường THCS Nguyễn Khuyến, phường Buôn Hồ
Trong bối cảnh tri thức và công nghệ phát triển từng ngày, các cơ hội đổi mới sáng tạo càng trở nên rộng mở. Không gian dạy học được mở rộng không giới hạn nhờ các nền tảng số; chỉ với một cú nhấp chuột, giáo viên có thể tiếp cận kho tài nguyên tri thức khổng lồ. Sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo, công nghệ thông tin và các phần mềm tương tác như Quizizz, Kahoot, Padlet, Canva, ChatGPT… giúp bài giảng của giáo viên sinh động, cá thể hóa theo năng lực từng học sinh. Vai trò của giáo viên cũng được chuyển đổi mạnh mẽ: từ người truyền thụ kiến thức sang người dẫn đường, tổ chức hoạt động, khơi gợi tư duy và sáng tạo. Các phương pháp dạy học hiện đại như dự án, STEM/STEAM, hoạt độngtrải nghiệm thực tế… mở ra không gian học tập chủ động, nơi học sinh được rèn luyện tư duy độc lập, năng lực giải quyết vấn đề và tinh thần hợp tác, sáng tạo và năng lực tự học. Không chỉ vậy, giáo viên ngày càng có nhiều cơ hội học tập suốt đời thông qua các nhóm chuyên môn trực tuyến, diễn đàn sáng tạo và khoá bồi dưỡng mở, góp phần lan tỏa những mô hình dạy học hiệu quả trên địa bàn.
Học sinh trường THCS Nguyễn Du trong tiết học thực hành
Tuy nhiên, đổi mới sáng tạo trong giảng dạy cũng đối diện những thách thức không nhỏ. Cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ còn chênh lệch giữa các đơn vị; thiết bị dạy học, phòng bộ môn hay đường truyền Internet chưa đồng bộ khiến nhiều mô hình sáng tạo khó triển khai trọn vẹn. Bên cạnh đó, năng lực công nghệ của đội ngũ giáo viên cũng chưa đồng đều; một số thầy cô còn e ngại trước công nghệ mới hoặc lúng túng khi thiết kế hoạt động sáng tạo dẫn đến quá trình đổi mới còn thiếu đột phá. Áp lực hồ sơ, công tác kiêm nhiệm và yêu cầu thi đua khiến thầy cô khó dành nhiều thời gian đầu tư cho đổi mới. Đặc biệt, sự bùng nổ của môi trường số cũng tác động mạnh đến học sinh, kéo theo nguy cơ nghiện thiết bị, giảm khả năng tập trung, tăng rủi ro tiếp cận nội dung độc hại, ảnh hưởng đến kỹ năng giao tiếp và kỷ luật học tập. Những vấn đề này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ của nhà trường, gia đình và chính quyền địa phương.
Để đổi mới sáng tạo thực sự đi vào chiều sâu, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trong đó, nâng cao năng lực chuyên môn và năng lực số của giáo viên là nhiệm vụ then chốt; chỉ khi thầy cô có tri thức mới, kỹ năng mới thì mới có thể tạo ra những giờ học mới mẻ, hiệu quả. Nhà trường cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, xây dựng ngân hàng học liệu số chung, sử dụng các công cụ quản lý lớp học để theo dõi tiến bộ của học sinh. Vai trò của cán bộ quản lý cũng hết sức quan trọng; người quản lý phải là “nhạc trưởng” kiến tạo môi trường đổi mới, xây dựng tầm nhìn rõ ràng, động viên sáng tạo và kịp thời khen thưởng các mô hình hiệu quả. Song song đó, chính quyền địa phương giữ vai trò “bệ đỡ” quan trọng, hỗ trợ nguồn lực về cơ sở vật chất, trang thiết bị, hạ tầng công nghệ, đồng thời phối hợp trong quản lý học sinh và tổ chức các phong trào đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, sự đồng hành của phụ huynh và xã hội có ý nghĩa quyết định; khi gia đình – nhà trường – xã hội tăng cường phối hợp, tinh thần đổi mới sẽ lan tỏa mạnh mẽ, đúng với tinh thần của Nghị quyết 71: “Đổi mới giáo dục là sự nghiệp của toàn xã hội.”
Từ Nghị quyết 29 năm 2013 đến Nghị quyết 71 năm 2025, quan điểm nhất quán của Đảng đã khẳng định: giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực quyết định sự phát triển đất nước. Đổi mới sáng tạo trong giảng dạy chính là linh hồn của sự nghiệp ấy. Mỗi tiết học đổi mới, mỗi bài giảng sáng tạo, mỗi phụ huynh đồng hành cùng thầy cô – tất cả cùng góp sức đưa nền giáo dục Việt Nam vững vàng tiến vào kỷ nguyên tri thức, hướng tới phương châm: “Người thầy giỏi không chỉ dạy học trò kiến thức, mà khơi dậy trong các em khát vọng học tập suốt đời.”/.
Hoàng Mạnh Đức
Trường THCS Trần Phú
